Wat is bijvangst en teruggooi? Hoe kunnen selectieve vistechnieken bijdragen aan minder bijvangst?

Wanneer vissers uitvaren om bepaalde vissoorten te vangen, is het bijna onvermijdelijk dat ze daarbij ook andere vissoorten in hun netten krijgen. Sommige soorten zijn gewenst, anderen ongewenst. Dit fenomeen heet ‘bijvangst’. Het probleem van ongewenste bijvangst is dat een deel van de vissen het niet overleven wanneer ze worden teruggegooid in zee. De vissector werkt daarom aan vernieuwingen en oplossingen die ongewenste bijvangst kunnen beperken. Ze zetten in op innovatieve vistechnieken waarmee ze beter kunnen selecteren.

Wat is bijvangst?

Bijvangst is de verzamelnaam voor vissoorten waarop niet doelgericht gevist wordt. Het is een probleem dat zich bij sommige vissoorten meer voordoet dan bij andere. Dat heeft te maken met het zwemgedrag van de soort en de vistechniek die de vissers gebruiken. Neem bijvoorbeeld platvissen, zoals tong of schol. Platvissen zwemmen niet in school, maar willekeurig door elkaar. Hierdoor is het een hele uitdaging om selectief te vissen.

Gewenste bijvangst

Wanneer Belgische vissers de boomkor - een populair vistuig - gebruiken om bijvoorbeeld tong of schol te vissen, zit er altijd andere marktwaardige vis in hun netten als bijvangst zoals bijvoorbeeld kabeljauw. Dit is een voorbeeld van gewenste bijvangst: kabeljauw is namelijk populair bij de Belgische consument en de visser zal deze dus zeker verkocht krijgen.

Het enige probleem dat zich zou kunnen voordoen, is dat de quota voor de ongewenste soort werden overschreden. De quota zijn de vangstlimieten – in gewicht of aantallen – die worden opgelegd aan onze vissers om de duurzaamheid van de visvangst te bevorderen.

Ongewenste bijvangst

Een deel van de bijvangst is echter ongewenst. Enerzijds heb je vissen van de juiste soort, die te klein of te jong zijn om verkocht te worden. Anderzijds heb je bijvangst die niet tot de gewenste soort behoort. Denk hierbij aan minder populaire vissoorten zoals steenbolk, schelvis of grauwe poon, of aan schaal- en schelpdieren, weekdieren of zeesterren.

Teruggooi

Wanneer vissers hun netten binnenhalen, gebeurt een sortering aan boord. Hoe meer bijvangst, hoe moeilijker het sorteren van de vangst. Vissers hebben daarom graag een ‘propere’ vangst.

De wet verplicht hen bovendien om vissoorten waarvoor quota zijn vastgelegd aan land te brengen (gelukkig zijn er uitzonderingen zoals hoge overleving en de-minimis). Inclusief vis die ze wettelijk gezien niet mogen verkopen. Dat is de zogenaamde ‘aanlandplicht’, die vissers moet aanzetten tot het gebruik van betere en selectievere technieken. Want hoe sneller het schip vol is, hoe sneller het naar de haven moet terugkeren. Wat veel geld kost.

De ongewenste bijvangst die ze toch terug in zee gooien, wordt ‘teruggooi’ genoemd. Het probleem met ‘teruggooi’ is dat een deel van de vissen dit niet overleven. De vissers leveren daarom al jaren inspanningen om ongewenste bijvangst en teruggooi te beperken. Op die manier wil men de sector zowel op economisch als ecologisch vlak duurzamer maken. 

Welke vistechnieken gebruiken onze Belgische vissers?

Vissoorten vertoeven op verschillende plaatsen in zee. Niet alleen geografisch. Ook de locatie in het water verschilt. Van vlak onder het wateroppervlak, tot op (of soms onder) de bodem. Naargelang de soort, hun gedrag en hun habitat gebruiken vissers een verschillende vistechniek.

Er bestaan twee methodes om vissen te vangen. Bij passieve methodes worden de gebruikte vistuigen in het water of op de bodem geplaatst. De vissen zwemmen er zelf naartoe. Denk aan staande netten, lijnen of haken, en viskorven of potten. Bij actieve methodes worden de netten naar de vissen toe gebracht om ze te vangen. Vaak met behulp van vissersboten. Denk aan sleepnetten, zegens of ringnetten, en dreggen.

Boomkor als meest populaire techniek

Boomkor is een populaire, actieve vismethode. Zowat 85% van de Belgische vloot maakt er gebruik van. Dat komt omdat boomkor uitermate geschikt is om platvissen zoals tong en schol te vangen. En die zijn erg geliefd bij de Belgische consument. Daarnaast is boomkor ook een vaak gebruikt tuig voor de garnaalvisserij. Maar wat is die boomkor eigenlijk?

De boomkor is een vistuig bestaande uit twee netten, die aan weerszijden van het vaartuig worden neergelaten naar de zeebodem en achter het vaartuig worden gesleept. Een metalen dwarsbalk – de “boom” – houdt de netten open. Het is een zeer efficiënte, maar in de traditionele vorm jammer genoeg niet heel selectieve vistechniek. Volgens cijfers van het Europese Wetenschappelijk, Technisch en Economisch Comité voor de Visserij (WTECV) bedraagt het volume teruggooi voor sleepnetvisserij op platvis gemiddeld 30% à 40% van de vangst (afhankelijk van het seizoen en de regio).

Hoe kunnen we bijvangst vermijden?

Onze vissers hechten veel belang aan duurzaamheid. Daarom heeft de sector verschillende initiatieven in het leven geroepen, zoals het Convenant ‘Op koers naar duurzaamheid’ en het verduurzamingstraject Visserij Verduurzaamt. Men zet in op:

• Het uittesten van innovatieve methodes, zoals mechanische stimuli die ongewenste soorten afschrikken;
• Het verbeteren van de huidige technieken om selectie te verbeteren. Denk aan ontsnappingspanelen in netten voor ongewervelden, of de zeeflap bij garnalenvisserij;
• Het vergroten van de overlevingskans bij teruggooi;
• Het zichtbaar maken van de inspanningen die vissers doen in functie van duurzaamheid.

Deze initiatieven zijn een samenwerking tussen vissers en onderzoekers. Samen probeert men om de gebruikte vistechnieken, zoals de boomkor, selectiever en milieuvriendelijker te maken. Zonder de leefbaarheid van de sector uit het oog te verliezen.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met ILVO.

Nog vragen? Laat het dan zeker weten via onze Facebookpagina, op X of op Instagram met #lekkervanbijons! Blijf op de hoogte van alle nieuwtjes en volg ons ook op Pinterest, YouTube of schrijf je in op onze nieuwsbrief!