Belgische wijnen: een streekproduct met een lange traditie!
Wereldwijd staat ons land gekend om onze bieren, chocolade en frietjes. Maar wist jij dat België ook een rijke traditie kent als wijnland? In 2021 bewerkten 237 erkende wijnboeren 695 ha wijngaarden. De laatste jaren produceren zij in ons land ongeveer twee miljoen liter wijn per jaar. Recente en indrukwekkende cijfers, maar we blikken graag terug op de geschiedenis van de Belgische wijn.
© Wijnkasteel Vandeurzen
Eerste wijnen van Romeinen
Hoewel er geen echte bewijzen voor bestaan, mogen we aannemen dat de geschiedenis van de Belgische wijn start bij de Romeinen. Tot 476 na Christus heersten zij over een groot deel van Europa. Tijdens veroveringstochten verspreidden ze druivenranken. De eerste wijn bleek niet lekker. Het ging om een lichte wijn, aangelengd met kruiden, honing en hars. De Romeinen noemden het ‘acetum’, wat doet denken aan azijn. Belangrijke mensen kregen de beste wijnen. De overschotjes van ‘verzuurd druivensap’ waren voor de soldaten.
Wijn als medicijn
In de negende eeuw speelde Karel De Grote een belangrijke rol. Hij stimuleerde de bouw van kloosters en abdijen, waar volop wijn gebruikt werd tijdens de religieuze diensten. Een archief van de Universiteit van Gent vermeldt een wijndomein in de negende eeuw aan de Sint-Pietersabdij. Een wijngaard bij een klooster had niets met verkoop van drank te maken. In hun apotheek experimenteerden geestelijken met alcohol en kruiden voor het maken van medicijnen. Steeds meer mensen vestigden zich rond abdijen omdat ze er alcoholische dranken vonden die hielpen tegen ziektes.
Belgische wijn naar Champagne
In de elfde en twaalfde eeuw ontdekte de adel de wijnbouw. Ze begonnen wijngaarden te planten en wijn te exporteren. Wijnbouwers werden erkend als gilde, wat veel zegt over het belang van wijnbouw. Vanuit onze contreien – België bestond nog niet! – voerde de adel wijn uit. Onder meer naar Champagne in Frankrijk omdat de plaatselijke productie er onvoldoende bleek. Veel grootgrondbezitters hadden een eigen wijngaard, wat ze ook zagen als bruidsschat.
Alles kwijt door oorlog en ijstijd
Op het einde van de zestiende eeuw deden veel oorlogen de wijnbouw verdwijnen. Mensen hadden veel hout nodig en rooiden de wijnranken. Bovendien kenden ze toen een korte ijstijd: verschillende jaren met lange en extreem koude winters. Van november tot april kwam de gemiddelde temperatuur niet boven 9°C. Het was op veel plaatsen te lang te koud, te donker en te nat om wijn te verbouwen. Ook importeerden Zuiderse landen later wijn van elkaar en viel de Belgische wijnbouw stil.
© Wijnkasteel Vandeurzen
Napoleon verbood wijnbouw
Daarna ging het van kwaad naar erger met de wijnbouw in onze contreien. In de zeventiende eeuw ontdekten brouwers dat je bier door de toevoeging van hop beter kon bewaren dan wijn. Napoleon verbood aan het begin van de negentiende eeuw wijnbouw in onze contreien. En tijdens WOI verwoestten de Duitsers de laatste wijnranken rond Luik. Kort na het ontstaan van België, in 1833, testten ze op een heuvel of wijnbouw haalbaar was, maar door de wereldoorlogen kwam dit niet van de grond. De laatste professionele wijngaard in Hoei, Clos Bois Marie, overleefde het Ardennen-offensief in 1945 niet.
Pioniers in 1962
1962 is een belangrijk jaar voor de Belgische wijnen. Charles Legot blies de wijngaard van Hoei nieuw leven in. In Borgloon startte Jean Bellefroid met het aanplanten van 200 stokken druiven Müller-Thurgau. Ook Jos Boyen en Maurice Fol behoren tot de pioniers van de Belgische wijnbouw. Vervolgens doken er wijngaarden op in Haspengouw, Hageland en Wallonië.
Oliecrisis leidde tot meer wijn
In de jaren 1970 kende ons land een oliecrisis. Die had ook zware gevolgen voor de fruitteelt. Wijnhandelaar Jos Daems, vader van politicus Rik Daems, was destijds minister van Landbouw en speelde in op de vraag naar het telen van andere fruitsoorten in ons land. Dit zette de professionalisering van de wijnbouw in gang. In 1997 kwam België op de officiële lijst van wijn producerende landen. Steeds meer wijnbouwers volgen een degelijke opleiding en investeren in moderne apparatuur. Dat de Belgische wijnbouw de laatste decennia in een stroomversnelling kwam, heeft ook te maken met het veranderende klimaat. Wijnbouw is één van de weinige landbouwactiviteiten die voordeel halen uit de opwarming van de aarde.
